2019 yılı “Dünya Hak İhlalleri Raporu” dijital olarak yayımlandı.
Her yıl bir basın toplantısı düzenleyerek medya üzerinden duyurduğumuz basın açıklamamızı, Covid-19 salgını sebebiyle bu yıl online olarak duyuruyoruz.
2019 yılında dünya genelinde yaşanan hak ihlallerine yer verilen raporda, özellikle küresel aktörlerin hukuksuz uygulamaları ve bu uygulamaların yol açtığı insan hak ve özgürlüklerinin ihlal ve kısıtlanmasına dair örnekler gözler önüne seriliyor.
Siyaset, Toplum, Hukuk, Eğitim, Çevre, Ekonomi, Kültür-Sanat ve Medya olmak üzere yedi ana başlık altında toplanan 2019 hak ihlalleri raporu, özellikle mülteciler ve azınlıklar gibi dezavantajlı gruplara karşı uygulanan hak ihlallerine dikkat çekiyor.
1. SİYASET
2019, dünyanın dört bir yanındaki mazlumlar için kargaşa dolu bir sene oldu. Müslümanlar ve göçmenler temel insan hakları ihlalleri hususunda en çok hedeflenen kitle olmaya devam ediyor.
Filistin: 2019, Filistin/İsrail için hem “tanımlayıcı”, hem de zorluklarla dolu bir yıl oldu. ABD Başkanı Donald Trump, Filistin haklarına İsrail adına saldırmaya devam ederek, İsrail’in süreçteki siyasi taleplerini susturmuş oldu. Ulusal Filistinli Şehit Aileler Buluşması’nda yer alan verilere göre, 2019 yılında 150’den fazla Filistinli İsrail tarafından öldürüldü.
Suriye: Sekiz yıldır süren Suriye’deki savaş, en az 6.2 milyon kişiyi evlerini terketmeye mecbur bırakırken 5.6 milyon kişiyi de dış ülkelere göç etmeye zorladı. Şubat 2019 itibariyle insani yardıma ihtiyacı olduğu tahmin edilen insan sayısı yaklaşık 13 milyon.
Suudi Arabistan
Kaşıkçı Cinayetinin Üstü Örtülmeye Devam Ediliyor: Doğrudan Suudi kraliyet mahkemesine rapor veren savcılar, Kaşıkçı’nın “irticalen öldüğünü” iddia ettiler. Bu iddialarıyla kasıtlı yargısız suikasta işaret eden tüm kanıtlara meydan okumayı amaçladılar.
Birleşik Krallık
Muhafazakâr Partide İslamofobi: İngiltere’de Müslümanlara ve Yahudilere karşı gerçekleşen nefret suçlarında artış bildirildi. İngiltere ve Galler’de bu sayı 2018’den 2019’a kadar Yahudilere karşı 672’den 1.326’ya çıkarken; Müslümanlara karşı neredeyse üç kat daha fazla (3.530) nefret suçuna çıktı.
2. TOPLUM
Cinsiyet-Karşıtlığı: Cinsiyetin toplumun bir ürünü olduğunu iddia ederek kadın-erkek ayrımına bağlı biyolojik cinsiyete karşı olan gruplar, eşcinsellik ve benzer yönelimlerin yaygınlaştırılması için yaptıkları faaliyetlerini 2019 yılında da giderek arttırmışlardır.
Aile İçi Şiddet: Son zamanlarda giderek artan aile içi şiddet, aile kurumunu önemli ölçüde tehdit ediyor. Kadına şiddet ise aile içi şiddetin üçte ikisini oluşturuyor. Yaş ve eğitim seviyesinden bağımsız olarak her üç kadından biri şiddet türlerinden biri ile karşı karşıya kalıyor.
Çocuk Yoksulluğu: Afrika bölgesindeki çocukların yüzde 90’ı yoksulluk çekiyorken, dünya çapında aşırı yoksul çocukların yarısı sahra altı Afrika’da yaşıyor ve 2030’a kadar bu oranın çok daha yükseleceği tahmin ediliyor.
Mülteci ve Göçmen Çocukların Durumu: Son 8 yıldır en büyük mülteci dalgası olan Suriyeli göçmenler, 6 kıtada 127 ülkeye dağılmış bir şekilde yaşam mücadelesi vermektedir.
Çocuk İşçiliği ve Çocuk Terörizmi: Zorunlu çocuk terörizmine karşı çıkan aileler 3 Eylül 2019’dan beri HDP Diyarbakır İl Temsilciliği önünde sivil eylem başlattılar. Ailelerden sadece bir kısmı çocuklarını terör örgütü PKK’dan kurtarabildi.
Toplumsal Huzuru Bozan İhlaller: 2019 yılına en çok damga vuran Müslüman karşıtı olaylardan biri, 15 Mart’ta Yeni Zelanda’nın istchurch kentindeki iki camiye Cuma namazı sırasında yapılan silahlı saldırıydı.
3. HUKUK
Bitmeyen Bir İnsan Hakları İhlali Konusu: Filistin Meselesi: Filistin Esirler Cemiyeti’nin yayımladığı raporda, 2019 yılı içerisinde İsrail hapishanelerinde 745 Filistinli çocuk bulunduğu belirtilmiştir. 1967 yılından bu yana çeşitli hukuksuz iddialarla gözaltına alınıp cezaevine konan Filistinlilerin sayısının ise 1 milyonu geçtiği tahmin edilmektedir.
Mülkiyet Hakkı İhlalleri: Batı Şeria’da son 10 yılda (2009-2019) İsrail hükümeti tarafından 5.972 bina yıkılmıştır. Bu yıkımların %19'u (1.145) Doğu Kudüs'te gerçekleştirilmiştir. 9.320 kişi yıkım nedeniyle yerinden edilmiştir. 77.294 kişi ise dolaylı veya doğrudan farklı boyutlardaki yıkımlardan etkilenmiştir.
Rohingyalı Müslümanlar ve Uluslararası Adalet Arayışı: 2012 yılından bu yana Rohingyalıların uğramış oldukları zulümler 2019 yılında da tüm şiddetiyle devam etmiştir. Bölgede hayatlarını sürdürmeye çalışan Arakanlı Müslümanlar, soykırım tehdidi altındadır.
ABD’nin Venezüella’ya Siyaset Dışı Müdahalesi/Darbesi: Devlet başkanlığını Maduro kazansa da, Meclis çoğunluğu muhalefete geçmiştir. Muhalefet Meclis Başkanı olarak Juan Guaido’yu seçmiş ve Guaido ABD’nin desteğini arkasına alarak 23 Ocak 2019 tarihinde kendisini geçici devlet başkanı olarak ilan etmiştir. Bu ilan akabinde başta ABD olmak üzere 50 devlet Guaido’nun bu ilanını tanıdığını açıklamışlardır.
Küresel Güç Konumunda Bulunan Devletlerin İnsan Hakları Karneleri: Trump yönetiminin sığınmacılar ve mülteciler hakkındaki katı tutumu bu yıl da devam etmiştir. 2018’de Meksika sınırına inşa edilen duvarla gündeme gelen Trump, 2019 yılında da uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklerini görmezden gelmiş ve “Meksika’da Kal” programı kapsamında 55 binden fazla sığınmacıyı ülkesine iade etmiştir.
Doğu Türkistan bölgesinde yürütmüş olduğu faaliyetlerinin sonucunda ağır insan hakları ihlallerinin sorumlusu olan Çin, kendi sınırları içerisinde de baskının ve şiddetin yoğun hissedildiği bir 2019 yılı geçirmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi tarafı olan Rusya, bu sözleşmenin gereği olarak yargı yetkisini kabul ettiği Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde aleyhine en çok karar verilen ülke olmuştur.
4. EĞİTİM
Eğitim Hakkı: Dünyanın bir çok bölgesinde kızlar eğitim konusunda geride kalmaktadır. Kız çocuklarının okula gönderilmemesi Türkiye’de eğitim hakkı ihlallerinde öne çıkan nedenlerden biri olmuştur.
Tüm Öğretim Kademelerine Erişim Hakkı: Dünya genelinde öğrencilerin %83'ü ilkokulu, %69'u ortaokulu ve sadece %45'i liseyi bitirebilmektedir.
Eğitimin Mevcudiyeti ve Erişilebilirliği: Yoksulluk ve ötekileştirmenin bir sonucu olarak, dünya genelinde 72 milyondan fazla çocuk eğitimsiz kalmaktadır. Sahra altı Afrika, ilkokul çağındaki 32 milyondan fazla çocuğun eğitimsiz kaldığı en çok etkilenen bölgedir.
Fırsat Eşitliği: Bugün, eğitime en az erişimi olan kız çocukları dünyadaki eğitimsiz nüfusun %54'ünden fazlasını oluşturmaktadır. Bu sorun en sık Arap Devletleri'nde, Orta Asya'da ve Güney ve Batı Asya'da görülmektedir.
Bütünlüğe Saygı Duymak: Dünya üzerinde her üç öğrenciden biri (%32) son bir ay içinde en az bir kez okuldaki akranları tarafından şiddete uğramıştır. Avrupa ve Kuzey Amerika dışındaki tüm bölgelerde, fiziksel şiddet en yaygın ve cinsel şiddet ise en yaygın ikinci şiddet türüdür.
5. ÇEVRE
İklim Değişikliğ: Dünya genelinde sera gazı salınımları son 10 yılda her yıl %1.5 oranında artış göstermiştir; oysa iklim değişikliğinin daha ileri düzeyde neden olabileceği olumsuz sonuçlardan korunmak için aksinin gerçekleşmesi gerektiği açıktır.
Kilit Aktörler Şüpheci mi?: ABD 2019’da Paris Antlaşmasından çekileceğini bildirmiş, küresel iklim yatıştırma çabalarını terk edeceğini açık bir şekilde ifade etmiştir. Trump yönetimi hassas doğal ortamlardaki petrol kanalı kısıtlamalarını gevşetmiş ve petrol ve gaz endüstrileri için ulaşılabilir federal sahanın ölçüsünü genişletmiştir.
Ekonomik Statüye Bağlı Olarak Değişen Çevresel Değerler: Yenilenebilir enerjiye yönelik yapılan büyük yatırımlara rağmen, Çin bugün halen dünyanın en büyük kömür tüketicisidir.
6. EKONOMİ
2010’dan bu yana, kişi başına reel GSYİH, OECD ülkeleri ortalamasında yıllık olarak sadece % 1.3 artış gösterebilmiştir. İşsizliğin birçok ülkede oldukça düşük düzeylerde olmasına rağmen, ücretlerin 2019-20 arasında yıllık olarak % 1.5’ten daha az büyüyeceği tahmin edilmektedir.
Gelir ve Servet Dağılımındaki Eşitsizlik: 2019 yılında da ekonomik eşitsizliklerin yaygın ve bir ölçüde kaçınılmaz olduğu gözler önüne serilmiştir. Artan eşitsizliklere dair sağlam ve kalıcı çözümler üretilemezse, çok çeşitli politik, ekonomik ve sosyal problemler baş gösterebilecektir.
Küresel Isınma ve İklim Değişikliğinin Ekonomik Sonuçları: Noah Diffenbaugh ve Marshall Burke 2019 yılı içinde yayınlanan “Global warming has increased global economic inequality” adlı çalışmalarında, 1961-2010 yılları arasındaki sıcaklık yükselişinin dünyanın en yoksul ülkelerindeki kişi başına düşen serveti %17 ile 30 arasında düşürdüğü bulgusuna erişiyorlar.
Sürdürülebilirlik: Sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin benimsenmesinden bu yana geçen dört yılda, aşırı yoksulluğun azaltılması, yaygın aşılamanın yapılması, çocuk ölüm oranlarında düşüş ve insanların elektriğe erişiminin artırılması gibi alanlarda belli bir ilerleme kaydedilmiş, ancak iklim değişikliği ve küresel ısınma gibi alanlarda halen küresel ölçekte bir karşılığın yeterli düzeyde verilemediği gözlemlenmiştir.
7. KÜLTÜR-SANAT VE MEDYA
2019 Nobel Edebiyat Ödülü Soykırım Destekçisi Peter Handke’ye Verildi: 1901 yılından bu yana çeşitli kategorilerde verilen ve dünyanın en prestijli ödüllerinden biri kabul edilen Nobel Ödülleri, 2019 yılında Sırpların Bosna-Hersek’te uyguladığı soykırımı inkar eden açıklamalarıyla tanınan Avusturyalı yazar Peter Handke’ye verilmiştir.
Netflix’in Eşcinsellik ve Pedofili Propagandası: Netflix, platformda yer alan onlarca LGBT temalı film ve dizisinin yanı sıra, farklı alanlardaki pek çok yapımında da benzer bir propagandayı sürdürmektedir. Netflix’in resmî sitesinde ilgili kategoride onlarca dizi ve film olduğu görülmektedir.
Postmodern Sanatın Vardığı Nokta: Duvara Bantlanmış Muz: İtalyan heykeltıraş Maurizio Cattelan’ın duvara bantlanmış muz çalışması, 2019 yılının en çok öne çıkan çalışmalardan biri olmuştur. Miami’deki Art Basel’de sergilenen ve 120 bin dolara satın alınan çalışma, gerçek sanatın ve sanat eserinin ne olduğu tartışmalarını bir kez daha gündeme getirmiştir.
Batı Medyası Barış Pınarı’nda Türkiye Düşmanlığını Bir Kez Daha Ortaya Koydu: AP, Wall Street Journal gibi yayın organları harekatı “işgal” ve benzeri ifadelerle tanımlamış, Foreign Affairs ise harekatın R. Tayyip Erdoğan’ın siyasi kariyeri için yapıldığını iddia etmiştir.
Avrupa Basını 2019 Yerel Seçimlerinin Tarafı Oldu: İtalyan Corriere Della Sera seçim sonuçlarını “Erdoğan’a ağır bir tokat” olarak yorumlamış, İsviçre’de yayınlanan Neue Zürcher Zeitung, münferit hadiseleri öne çıkararak seçimlerde şiddet olaylarının yaşandığını, son yıllarda yaşanan kutuplaşmanın ardından acilen birleştirici misyona ihtiyaç duyulduğunu dile getirmiştir.